Met ons onderzoek naar bodemleven zetten we de spotlight op de hoofdrolspelers van ons onderzoek: de micro-organismen, de inwoners van de wereld onder onze voeten. Van regenworm tot schimmels: allemaal hebben ze een belangrijke rol te vervullen in de bodem van je tuin.

Schep maar eens een handjevol bodem in je tuin en je zal niet lang moeten zoeken voordat je levende wezens vindt zoals spinnen, mieren, regenwormen of misschien zelfs een mol. Maar op datzelfde moment heb je ook miljarden andere beestjes vast die je niet kan zien met het blote oog zien. Ze zijn enkele micrometers groot (dat is een duizendste van een millimeter) en kregen daarom ook de naam micro-organismen of microben. De meest voorkomende micro-organismen in bodems zijn:

– Bacteriën
– Schimmels
– Nematoden (microscopisch kleine wormpjes)
– Protozoa (micro-organismen van 1 cel groot met een celkern)
– Actinomyces (micro-organismen die zich gedragen als schimmels, maar die eigenlijk tot de groep bacteriën behoren)
– Virussen
– Blauwalgen

Al deze verschillende microben hebben elk een eigen functie die de gezondheid van planten en van de bodem kan verbeteren. De twee grootste groepen van bodem micro-organismen zijn bacteriën zoals bijvoorbeeld Pseudomonas, Bacillus en Rhizobium en schimmels zoals bijvoorbeeld Mycorrhiza, Thrichoderma en Penicillium.

Aan het werk!

Deze schimmels en bacteriën hebben verschillende taken. Zo zorgen ze voor de afbraak van organisch materiaal tot essentiële voedingsstoffen voor planten. Organisch materiaal wordt opgegeten en verteerd. Dankzij dit afbraakproces komen er essentiële voedingsstoffen vrij die planten kunnen opnemen. Deze recyclage van dood organisch materiaal naar plantenvoeding is een zeer belangrijk proces. Om die reden gaan we dit van dichterbij bekijken met de tea-bag index. We maken gebruik van twee theesoorten: groene thee en rooibos thee. Deze staan model voor de soorten organische stof die vaak in bodems voorkomen, de groene thee voor gemakkelijk verteerbare stoffen en de rooibos thee voor moeilijk verteerbare stoffen. We meten hoeveel plantaardig materiaal er nog overblijft in de theezakjes nadat deze drie maanden in de hebben gezeten.

Bovendien beschermen de bacteriën en schimmels ook tegen ziekmakers. Goede microben in een bodem zorgen ervoor dat de ziekmakende varianten geen kans krijgen om te groeien. Hoe meer van deze goede er in een bodem aanwezig zijn, hoe beter de planten die erin groeien beschermd zijn tegen verschillende soorten ziektes. In het laboratorium gaan we bepalen welke soorten micro-organismen zich allemaal verstoppen in tuinbodems door middel van DNA-analyse.

Schimmels en bacterien zetten ook stikstof uit de lucht om naar voedingsstoffen voor planten. Sommige microben kunnen stikstofgas uit de lucht opvangen en dit omzetten tot ammoniak en andere stikstofverbindingen die dan door de planten kan worden opgenomen via hun wortels. Dit proces noemen we stikstof fixatie. Wist je dat de lucht die wij elke dag inademen voor ongeveer 78% uit stikstofgas bestaat? Stikstofgas is het hoofdbestanddeel van onze lucht en is in deze vorm volledig onschadelijk voor mens en milieu.

Als laatste staan ze ook in voor het verbeteren van de bodemstructuur.  Microben scheiden bepaalde stoffen af waardoor bodemdeeltjes aan elkaar gaan klitten en zo aggregaten vormen. Bodemaggregaten zijn klontjes of clusters van deeltjes in de bodem die bij elkaar worden gehouden door bindmiddelen. Denk maar eens aan het zand op een strand. Aan droog zand heb je niets, maar zand met een beetje zeewater erbij klit aan elkaar en hiermee kan je een mooi strandkasteel maken. Op die manier zorgen bodemaggregaten ook voor een stevige, stabiele bodemstructuur waar planten goed in kunnen groeien. Ook zorgen ze ervoor dat de bodem beter bestand is tegen extreme weersomstandigheden zoals lange droogte of hevige regenval. Bij heftige regenval laten ze het overtallig water snel doorstromen en bij lange droogte slaan ze water op zodat de planten nooit zonder komen te zitten.

Een vruchtbare bodem

Wanneer is een bodem dan gezond en vruchtbaar? Het wetenschappelijke antwoord is: diversiteit. Als er veel verschillende soorten micro-organismen voorkomen, zijn bodems ook beter bestand tegen veranderingen van vochtigheid, temperatuur en voedingsstoffen.

Wat is de ideale microbioom samenstelling voor een gezonde bodem? Hoe ziet deze samenstelling eruit in verschillende soorten bodems? Welke bacteriën hebben de bovenhand in welke soorten bodems? Is er een verschil in het microbioom van moestuinen in midden Limburg ten opzichte van die in de Voerstreek?

Op al deze vragen trachten we in dit onderzoek een antwoord te zoeken. Dankzij jullie hulp kunnen we binnenkort een flinke dosis kennis aan de bodemwetenschap toevoegen.